Η Αρχή ne bis in idem και η εφαρμογή της στις Διοικητικές Κυρώσεις ποινικού χαρακτήρα

Η Αρχή ne bis in idem, θεμελιώδης νομική εγγύηση, προστατεύει το δικαίωμα να μην διώκεται κανείς για την ίδια πράξη όταν υπάρχει ήδη αμετάκλητη αθωωτική απόφαση ποινικού δικαστηρίου.
Η αρχή αυτή κατοχυρώνεται στο άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου 7 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), το οποίο προβλέπει ότι: «1. Κανένας δεν μπορεί να διωχθεί ή καταδικασθεί ποινικά από τα δικαστήρια του ίδιου κράτους, για μια παράβαση για την οποία ήδη αθωώθηκε ή καταδικάσθηκε με αμετάκλητη απόφαση σύμφωνα με τον νόμο και την ποινική δικονομία του κράτους αυτού.
2. Οι διατάξεις της προηγούμενης παραγράφου δεν εμποδίζουν την επανάληψη της διαδικασίας, σύμφωνα με τον νόμο και την ποινική δικονομία του κράτους για το οποίο πρόκειται, εάν υπάρχουν αποδείξεις νέων ή μεταγενέστερων της απόφασης γεγονότων, ή υπήρξε θεμελιώδες σφάλμα της προηγούμενης διαδικασίας, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα της υπόθεσης.
3. Καμία απόκλιση από αυτό το άρθρο δεν επιτρέπεται με βάση το άρθρο 15 της Συμβάσεως.»
αλλά και στο άρθρο 50 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, το οποίο ορίζει ότι:
«Κανείς δεν διώκεται ούτε τιμωρείται ποινικά για αδίκημα για το οποίο έχει ήδη αθωωθεί ή καταδικασθεί εντός της Ένωσης με οριστική απόφαση ποινικού δικαστηρίου σύμφωνα με τον νόμο.».

Η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) έχει επεκτείνει την εφαρμογή της αρχής αυτής και σε διοικητικές κυρώσεις, όταν αυτές, λόγω της φύσης και της βαρύτητάς τους, αποκτούν ποινικό χαρακτήρα .
Ειδικότερα, το ΕΔΔΑ, σε σειρά αποφάσεων, έχει διευκρινίσει τη σημασία των στοιχείων «κρίσιμων γεγονότων» (idem factum) και του «ποινικού χαρακτήρα» των κυρώσεων. Ενδεικτικά, στην απόφαση Sergey Zolotukhin κατά Ρωσίας [2009] , αποφασίστηκε ότι δεδομένης της ταυτότητας των πραγματικών περιστατικών, απαγορεύεται να καταδικαστεί κάποιος για δεύτερη φορά, ακόμη και αν η νομική ταξινόμηση είναι διαφορετική.
Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), επίσης, με σειρά αποφάσεών του (Menci, Di Puma κ.ά.) επέλυσε το ζήτημα του χαρακτηρισμού των διοικητικών κυρώσεων, ως ποινικών ή μη, δεδομένου ότι ο ποινικός χαρακτήρας των κυρώσεων είναι αναγκαία προϋπόθεση για την εφαρμογή του ως άνω άρθρου 50 του ΧΘΔ ΕΕ. Ακόμη, το ΔΕΕ παρείχε ad hoc διευκρινίσεις προκειμένου να καθοδηγήσει τα δικαστήρια των κρατών μελών στην ορθή και σύμφωνη με τη νομολογία του ΕΔΔΑ ερμηνεία του άρθρου 50 του Χάρτη .
Στην ελληνική έννομη τάξη, το Συμβούλιο της Επικρατείας 1411/2022 χαρακτήρισε διοικητικό πρόστιμο λόγω λήψης εικονικού τιμολογίου ως κυρώση «ποινικής» φύσεως, και εφαρμόζοντας την Αρχή ne bis in idem έκρινε ότι δεσμεύεται από ήδη εκδοθείσα αμετάκλητη αθωωτική ποινική απόφαση για τη συγκεκριμένη φορολογική παράβαση και ακύρωσε το διοικητικό πρόστιμο που επέβαλε η Διοίκηση.
Οι νομικοί μας παρέχουν ολοκληρωμένη στρατηγική υποστήριξη σε συναφείς υποθέσεις διασφαλίζοντας την εφαρμογή των ευρωπαϊκών εγγυήσεων και την προστασία των δικαιωμάτων σας.